ચોરની આત્મકથા. પલ્લવી
જીતેંદ્રમિસ્ત્રી.
અત્તારે હું મારી
ઘયડી ખડૂસ દસામાં મારા મોલ્લાને નાકે આવેલા મારા ઝૂંપડાની તૂટેલી ખાટલી પર પઈડો
પઈડો મારા બાકી રેઈ ગેયલા દહાડા જુની યાદોમાં વિતાવી રીયો છું. મારા વિસવાસના પાયા
હચમચી ગીયા છે ને મારા ચોરટાપણાની ચમક ઓહરી ગેઇ છે. મારા ધંધાના ઓજારો, મારી ઝૂંપડીના એક ખૂણામાં પઈડા પઈડા કાટ ખાઈ રીયા છે.
‘મારો ધંધો મારા પછી
મારા પોઈરાઓ હંભાળી લેહે, અને મારા કરતાં હવાયા નીકળહે, બહુ નામ કમાહે’ એવી મારી
ઈચ્છા મરી પરવારી છે. પોઇરાઓ બાયલા નીકઈળા ને બાપનો ધંધો ની સ્વીકાઇરો ને આડી
લાઈને ચઢી ગીયા છે. એક થોડું ઘણું ભણીને કોઇ ઓફિસમાં પટાવાળો થેઈ ગીયો ને બીજો
હહરીનો પોલીસમાં હવાલદાર બની બેઠો.
હમ ખાવા પૂરતી એક
છોકરી ઉતી તે હો, ‘કુંવારી મરું પણ કોઈ ચોરને તો નંઈ જ પઈણું’ એવી રટ લેઇને બેઠી એટલે જમાઈ હો હાવકાર(શાહુકાર) હોધવો પઈડો. પેલી કે’વત મારે હારુ હાવ હાચી પઈડી, ‘જેને કોઇ નીં પોંચે એને એનું પેટ પોંચે.’ છોકરાંઓ
તો પઈણી પઈણીને જુદા થેઈ ગીયા. પણ મારી ઘરવાળીએ મારો હાથ હજી લગણ નંઈ છોઈડો. એ
મારી જિંદગીના નાટકનો હુખદ અંક કે’વાય.
મારી ઈચ્છા તો ભણી
ગણીને બારિસ્ટર બનવાની ઉતી. પણ દરેકની
ઈચ્છા કંઈ એમ પૂરી નથી થતી. કેવા સંજોગોએ મને ચોર બનાઈવો તે હાંભળવા જેવી વાત આજે હું તમને
કેવાનો છું. મારા બાપા એક ઓફિસમાં પટાવાળા ઉતા ને બહુ હારી રીતે કામ કરતા ઉતા.
શેઠને હો બાપામાં બહુ વિસવાસ. પણ એક વરહે બાપાના શેઠને ધંધામાં બહુ ખોટ ગેઈ.
એ જ
વરહે મારા બાપાએ હારુ માગું આવતાં મારી મોટી બેનની હગાઈ કરી ને શેઠ પાહે દસ હજાર
રુપિયા માંઈગા. શેઠે રુપિયા આપવાની ના પાડી એટલે બાપાએ મારી બાના ઘરેણાં વેચીને
બેન માટે રુપિયાનો જોગ કઈરો. હવે ‘કાગનું બેહવું ને ડાળનું પડવું’ જેવો ઘાટ થીઓ. શેઠની પેઢીમાં દસ હજાર રુપિયા
ઓછા થીયા ને મેનેજરે ચોરીનો આરોપ મારા બાપા પર મૂઈકો.
પોલીસ તપાહ કરવા
અમારા ઘરે આઈવી ને આઠ હજાર રુપિયા ઘરમાંથી મઈલા એટલે બાપાને પકડીને જેલમાં ધકેલી
દીધા. બેનની સગાઈ તૂટી ગેઇ ને મારુ ભણવાનું છુટી ગીયું. બે તઈણ મહિના પછી ઈસાબમાં ભુલ પકડાઈ, શેઠે માફી માંગી, બાપાના પૈહા પાછા આઇપા ને મારા બાપાનો
જેલમાંથી છુટકારો થીઓ. પણ આ બનાવથી
મારા બાપાને દિલને એવો ધક્કો લાઈગો કે
એમનું મન આ સંસાર પરથી ઊઠી ગીયું તે એક દા’ડો
કોઈને કંઈ કીધા કઈરા વગર જ ક્યાંક હેંડતા થેઈ ગીયા. મારી બા હાવ હુનમુન થેઈ ગેઈ ને
ઘરની જફા બધી મારે આવી પઈડી. ભઈણા વગર નોકરી કોણ આપે અને મૂડી વિના ધંધો કેમનો થાય?
એટલે હું તો કામ
માટે મંઈડો રખડવા, કામ તો નીં મઈલું
પણ ખરાબ દોસતારોની સોબત મળી તે ચોરીના રવાડે ચઢી ગિયો. પેલ્લા પેલ્લા તો મારો
માંયલો ડંખતો, પણ પછી તો બધું
કોઠે પડી ગીયું. ચોરીની ઘણી તરકીબો હીખીને ધંધામાં પાવરધો થેઈ ગીયો ને પૈહા
હો હારા મળવા માંઈડા. બેનને હારે ઘેર
પઈણાવી ને બનેવીને ધંધામાં પારટનર બનાઈવો. એવામાં મારા એક દોસ્તારની બેન મને ગમી
ગેઈ તે મારું માગું નાઈખું. પણ એણે તો સરત કરી, ‘ચોરી છોડી દે તો જ
તને પઈણું.’
મેં એને ઘણું
હમજાવી, ‘ગાંડી,ચોરી કરવી એ કોઇ કાચા-પોચાનું કામ નંઈ, જિગર જોઈએ જિગર. ને
ચોરી નીં કરું તો ખાઉં હું? તમને લોકોને હું ખવડાવું?’ પણ એ તો રટ લેઈને
બેઠી, ‘એ
હું કંઈ જાણું-બાણું નંઈ. મજુરી કર કે બીજું કંઇ હો કર, પણ ચોરી છોડ. એક ચોરને તો હું નંઈ જ પઈણું’ મેં એને
એની આ હઠનું કારણ પૂઈછું તો એ બોલી, ‘ તને હવાલદાર પકડીને મહોલ્લામાંથી મારતો મરતો લેઇ
જાય, જેલમાં પૂરે, ખાવાનું નંઈ આલે, ગાળો બોલે, એ મારાથી જોયું જાય નંઈ.’
મેં
કીધું, ‘હવાલદારના હાથમાં આવું એવો કોઈ કાચો-પોચો ચોર લાગું છું તને? કોની મા એ હવા હેર હૂંઠ ખાધી છે જે મને પકડે?’ એ
નીં માની, તો હું ય કંઈ કમ નો’તો .’જાં લગણ લગનની હા નીં પાડે તાં
લગણ અનાજનો એક દાણો મોંઢામાં નીં મૂકું, ને પાણીનું એક ટીપું
ઓઠે ની અડાડું’ એમ
કઈને એના બાઈણે અપ્પાહ પર બેઠો. બે દાડે એ
પીગળી ને અમે પઈણી ગીયાં.
અમે
ધણી-ધણીયાણી બઉ સુખી ઉતા, બે દિકરા ને એક દીકરી. મારી ઘરવાળી બધી રીતે હારી,
પણ એક જ વાતનું એનું દુ:ખ. મને ક્યારેક જરાક જેટલો માર પડે કે એનું રડવા કકળવાનું
ચાલુ કરી દે. ધંધો એવો છે તે કોઈવાર જેલ
જવું પડે, પણ એ
એનાથી સહન નીં થાય. એનો કકળાટ શરૂ થેઈ જાય. બસ, એક જ રટ, ‘આ કાળો ધંધો મેલી દીઓ.’
શરુ
શરુમાં તો હું એને ધીરજથી હમજાવતો, પણ પછી તો હું પણ એની કાયમની કડાકૂટથી કંટાળી ગીયો તે માથાકૂટ જ મેલી
દીધી. ‘નથી છોડવાનો હું આ ધંધો, બોલ.
હું કરવાની તું, મને મેલીને જતી રેવાની?’ એ આંખ લૂછતાં બોલી, ‘હાત ભવના બંધન બાંઈધા તે તમને મેલીને કઈ રીતે જાઉં?’ મેં એને હમજાવતાં કીધું. ‘થોડીમૂડી જમા થેઈ જવા દે, પછી આ કામ છોડી દેવા.’ ને એ દાડે એની આંખમાં જે
ચમકારો મેં જોયો, એ જીવનભર ઉં નંઈ ભુલું.
પણ
કાળનું કરવું તે એક દા’ડો એક બંગલામાં ચોરી કરીને ભાગવા જતાં મારો પગ ભાંગી ગીયો. મારો બનેવી મને
ઉંચકીને મારે ઘેર છોડી ગીયો. મને બે મહિનાનો ખાટલો થીયો. એમાંને એમાં મારો બનેવી
મને છેતરી ગીયો. હું તો એનું કાટલું જ કાઢી નાંખવા માંગતો
ઉતો, પણ મારી ઘરવાળીએ પોતાના સમ આઈપા,
બહુ રડી ને આખો દા’ડો કંઈ ખાધું નંઈ બોલી,’ હવે તમે ચોરી છોડો નંઈ તો હું મારો જીવ છોડું’
મારું, એક ચોરનું, કાળમીંઢ ખડક જેવું કોમળ ડિલ (દિલ) પણ હચમચી ગીયું,
પીગળી ગીયું. ને એ દિ’ એની જીદ હામે હારી જઈને મેં ચોરી નંઈ
કરવાના હમ ખાધા.
બસ, ‘આજની ઘડી ને
કાલનો દિ’ ચોરી છોડી એ છોડી. છોકરાં અવે કમાતા થેઈ ગેયલાંને
ઘરવાળીએ પણ પૈહા બચાવેલા એટલે એની તો કોઈ ફિકર નીં ઉતી. પણ પછી નવરા ધૂપ જેવા કરવુ
હું? કંઈ કામધંધા વગર મજા નંઈ આવતી. ઓજારો ઘરનાં એક ખૂણે કાટ
ખાતાં પઈડાં છે, તે જોઈને મારા ભૂતકાળના એ હોનેરી દા’ડાને યાદ કરું તંઇ હિંદી ફિલમનું એ ગીત યાદ આવે છે, ‘કોઈ લૌટા દે મેરે બીતે હુવે દિન...’
સુરતી બોલીમાં લખ્યું એ ગમ્યું. ભવીષ્યમાં પણ લોકોને ખ્યાલ આવશે કે પહેલાં સુરત (એટલે હવેના વલસાડ અને નવસારી સહીત) જીલ્લામાં કેવી બોલી પ્રચલીત હતી. જો કે એમાં પણ લોકાલીટી, જાતી, વીભાગ મુજબ થોડુંઘણું બોલવાનું જુદું પડે છે - મને જે હાલ સ્મરણ છે તે મુજબ. પણ સ્થાનીક બોલીને જાળવી રાખવા આ પ્રકારના પ્રયત્નો મને ઈચ્છવાયોગ્ય લાગે છે. અભીનંદન અને હાર્દીક આભાર.
ReplyDeleteબિચારા ચોરની કથા વાંચી હૃદય દ્રવી ગયું ! સરસ.
ReplyDeleteમને સુરતી ભાષા બવ ગમી. સરસ. મઝા કરાવી દીધી.
ReplyDeleteKhoob j Saras!
ReplyDelete