ટ્રાફિક પોલીસ વડે દંડિત વિધાર્થીની આપવીતી.

ટ્રાફિક પોલીસ વડે દંડિત વિધાર્થીની આપવીતી.  પલ્લવી જીતેન્દ્ર મિસ્ત્રી.

‘રાત્રે સૂતી વખતે જ મમ્મીને કહીને સૂઈ ગયો હતો કે સવારે સાડા પાંચે ઊઠાડી દેજે.’  મમ્મીને આશ્ચર્ય થયું, ‘પરીક્ષા તો પતી ગઈ હવે કેમ વહેલો ઊઠવા માંગે છે ?’  એવા એના પ્રશ્નના જવાબમાં મેં કહ્યું,  ‘દોસ્તો સાથે ક્રિકેટ મેચ રમવા જવાનો છું.’   ‘ઠીક, પણ સાચવીને રમજે,  ક્યાંક વગાડીને ન આવતો.’  મમ્મી મારા સાહસિક લક્ષણોથી પરિચિત હતી એટલે એણે મને તરત ચેતવણી આપી. હું અતિ ઉત્સાહી હતો, એટલે મને શરીરે ક્યાંક ને ક્યાંક વાગી જતું.  ‘ભલે, હું સાચવીને રમીશ’  મમ્મીના મનના સમાધાન માટે મેં એને કહ્યું.

મમ્મીએ મને સવારે મારા કહ્યા મુજબ જલ્દીથી ઊઠાડી દીધો. પરીક્ષાના લીધે જલ્દી ઊઠવાની ટેવ પડી ગયેલી એટલે આજે પણ ઊઠતા મુશ્કેલી ન પડી. આજે તો હું અતિ ઉત્સાહમાં હતો. ઊઠીને દોસ્તને ફોન જોડ્યો, ફોન પર જરા લાંબી વાત ચાલી એટલે મમ્મી ખીજવાઈ, ‘પરીક્ષા પતી એટલે હવે પાછું તારું ફોનનું ચકરડું ઘુમાવવાનું ચાલુ થઈ ગયું, ખબર છે તને ફોનનું કેટલું બીલ આવે છે તે ?’ મેં જલ્દીથી વાત પતાવીને ફોન મૂક્યો.

સારું છે કે ઘણા ફોન તો હું મમ્મી બહાર ગઈ હોય ત્યારે કે પછી એ સૂઈ જાય પછી જ કરું છું. મને થાય છે કે SSC ના આ ત્રણ મહિનાના લાંબા વેકેશનમાં ક્યાંક જોબ કરીને પૈસા કમાઉં અને ફોનનું બીલ હું જ ભરું, જેથી મમ્મી કે પપ્પાને બોલવાનો મોકો જ ન મળે. પણ  મને ખબર છે કે આવી ટેમ્પરરી જોબ કંઈ આપણા માટે એમ સ્પેર ન પડી હોય. હું હજી પંદર જ વર્ષનો છું, તેથી ‘માયનોર’ ગણાઉં.  એટલે ઘણી બાબતોમાં મોટાઓની મદદ લેવી પડે છે, અને તેથી જ એ લોકોની જોહુકમી પણ સહન કરવી પડે છે.

મારા મોટાભાઈનું બાઈક કે મમ્મીનું એક્ટિવા હું ચલાવું છું, અને મને તે ચલાવવાની ખુબ મજા આવે છે. પણ પ્રોબ્લેમ એ જ છે કે હું ૧૮ વર્ષનો ન થઈ જાઉં ત્યાં સુધી એનું લાયસંસ મળશે નહીં. અને જ્યાં સુધી લાયસંસ મળશે નહીં ત્યાં સુધી ટ્રાફિક પોલીસથી બચીને મારે ચલાવવું પડશે. આજે  મોટાભાઈએ તો એનું બાઈક આપવાની ચોખ્ખી ના પાડી, એટલે મમ્મીને  થોડી ઘણી રીક્વેસ્ટ કરીને એનું એક્ટિવા (ધીમે ચલાવવાની શરતે)  લઈ જવા માટે મનાવી લીધી.

હું તો એક્ટિવા લઈને ઉપડ્યો ક્રિકેટ મેચ રમવા. મેં ૨૪ રન કર્યા અને ૨ મહત્વની વિકેટ ઝડપી, મારી કેપ્ટનશીપમાં અમારી ટીમ જીતી ગઈ એટલે હું ખુબ ખુશ હતો. ઘરથી ત્રણેક કિલોમીટર દૂર આવેલા ગ્રાઉન્ડથી અમે ઘરે આવવા નીકળ્યા. પરીક્ષા પત્યા પછીનો પહેલો જ દિવસ હતો. અમે અઝાદ પંખીની જેમ એક્ટિવા પર જાણે ઉડતા હતા. હું એક્ટિવા ચલાવતો હતો અને પાછળ મારો ફ્રેન્ડ બેઠો હતો.

મેચની જીતની અને વેકેશનના બીજા પ્રોગ્રામ્સના આયોજનની વાત કરતા કરતા અમે ઘર તરફ આવી રહ્યા હતા. મારા ઘરથી થોડે જ દૂર નવા બંધાયેલા બ્રીજ પાસેના સર્કલ આગળ એ (ટ્રાફિક પોલીસ) છુપાઈને ઊભો હતો. મને જોઈને એ ત્યાંથી અચાનક મારી સામે ફૂટી નીકળ્યો. એને જોઈને હું જરા ઘભરાયો પણ મેં એને એ જણાવા ના દીધું. એણે હાથના ઈશારાથી એક્ટિવા ઉભુ રખાવ્યું અને પૂછ્યું:

‘લાયસંસ છે ?’  ‘હા છે ને.’  મેં બચાવના એક ઉપાય તરીકે જૂઠું બોલવાનું પસંદ કર્યું.  ‘બતાવ.’  ‘અહીં નથી, ઘરે છે.’  ‘એક્ટિવા અહીં બાજુ પર મૂકી દે, અને ઘરેથી લાયસંસ લઈ આવ.’  એણે રૂઆબ દેખાડતા ડંડો પછાડીને કહ્યું. મને એના પર એવો તો ગુસ્સો આવ્યો કે અહીં ને અહીં ક્રિકેટના બેટથી એની ધોલાઈ કરી નાખું, મેચના સીઝન બોલથી એના માથામાં ગોબો પાડી દઉં, એક કીક લગાવીને એને અમારા એરિયાની બાઊંન્ડ્રીની બહાર મોકલી આપું. પણ પરિસ્થિતિની નજાકત સમજતા, મારી વિવેક બુધ્ધિએ મને તેમ કરતાં રોક્યો. ‘ગરજે ગધેડાને પણ બાપ કહેવો પડે’,  એ કહેવત ભણવામાં આવેલી.  એટલે ગુસ્સો ગળી જઈને મેં એને રીક્વેસ્ટ કરી:

‘પ્લીઝ, આટલી વાર અમને જવા દો, બીજીવાર આવી ભૂલ નહીં કરીએ.’  ‘ ઠીક છે, પાંચસો રૂપિયા લાવ.’  એણે ટાઢકથી કહ્યું.   ‘પાંચસો રુપિયા ?’  મારો અવાજ જરા ઊંચો થઈ ગયો. આ શું વિચારતો હશે ? જાણ્રે રૂપિયા અમારા બાપાના બગીચામાં ઝાડ પર ઉગતા હશે ?  ‘એટલા બધા રૂપિયા તો નથી.’  મેં કહ્યુ.  ‘ઠીક  છે, સ્કુટર અહીં મૂકી દે. અને R.T.O. પર આવીને દંડ ભરીને સ્કુટર લઈ જજે.’ ‘પાંચસો રુપિયા તો બહુ વધારે કહેવાય. કંઈ ઓછું થઈ શકે એમ નથી ?’  

‘ઠીક છે, બસ્સો લાવ.’  ‘મારી પાસે તો અત્યારે ખીસ્સામાં વીસ રુપિયા જ છે.’  ‘ઠીક છે, તો ઘરે જઈને આ સ્કુટર જેનું છે એમને બોલાવી લાવ, કહેજે કે લાયસંસ લઈને આવે.’  ‘ઓકે. હમણા બોલાવી લાવું છું.’ એમ કહીને હું મારા દોસ્તને ત્યાં સ્કુટર પાસે ઊભો રાખીને ટાંટિયાતોડ કરતો વીલા મોંએ ઘરે આવ્યો. ઘરે આવીને પાણી પીતા પીતા અને ડરતા ડરતા મેં  મમ્મી અને ભાઈને ટ્રાફિક પોલીસની વાત કરી. મમ્મી પહેલા તો ગુસ્સે થઈ ગઈ, પણ પછી સાથે આવવા તૈયાર થઈ. મોટાભાઈએ કહ્યું, ‘તારે આવવાની જરૂર નથી મમ્મી, હું જઈ આવું.’ પણ મમ્મીનું મન ન માન્યું એટલે પછી હું અને મમ્મી બન્ને જણ એક્ટિવા નામની અબળાને જાલિમ પોલીસના હાથમાંથી છોડાવવા નીકળ્યા.

મને રસ્તામાં એક જોક યાદ આવી.  ‘હવાલદાર પહેલો (સાઈકલ સવારને) : અબે રૂક, તેરી સાઈકલમેં લાઈટ ક્યું નહીં જલતી હૈ ? ચલ તેરા નામ લીખા.’  સાઈકલ સવાર: ‘લીખીયે સાબ, મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી.’  હવાલદાર બીજો: ‘ અબે યાર, યે નામ તો કહીં સુના હૈ, કીસી બડે આદમીકા નામ લગતા હૈ. ઇસે જાને દેતે હૈ, વરના ખાલી પીલી હમ ફંસ જાયેંગે.

ટ્રાફિક પોલીસના જનરલ નોલેજની ચર્ચા આપણે અહીં નથી કરવી. પણ એમની શિકાર પારખવાની શક્તિ ગજબનાક હોય છે. એકવાર મારા અંકલ સાથે અમે કારમાં જતા હતા. નહેરુનગર પાસે એક ટ્રાફિક પોલીસે કાર ઉભી રખાવી અને સીધો જ સો રૂપિયા દંડ માગ્યો. અંકલે પૂછ્યું, ‘પણ દંડ શાને માટે લો છો તે તો કહો?’ તો પોલીસે કહ્યું, ‘કારની હેડલાઈટ પર પીળો પટ્ટો નથી માર્યો તેનો.’ પોલીસની જીપ ત્યાંજ સાઈડમાં ઊભી હતી. અંકલે તેની સામે આંગળી ચીંધીને કહ્યું, ‘પણ ખુદ તમારી જીપની હેડલાઈટ પર પણ પીળો પટ્ટો નથી માર્યો તેનું શું ?’  તો એ ગુસ્સે થઈને બોલ્યો, ‘પોલીસ સામે દલીલ કરો છે, ચાલો લાવો બસ્સો રૂપિયા.’

અંકલ વધુ કંઈ દલીલ કરે તે પહેલા પપ્પાએ બસ્સો રૂપિયા કાઢીને પોલીસને આપી દીધા. નહીતર પોલીસની સામેનો એક એક સવાલ અંકલને સો સો રૂપિયાનો પડત. અમસ્તું જ નથી કહ્યું કે ‘સત્તા આગળ શાણપણ નકામું’  કે પછી ‘સમરથ કો નહીં દોષ ગુંસાઈ’

લાયકાત પ્રમાણે જ લાયસંસ આપવાની વાત હોય તો અમારી જ સોસાયટીમાં રહેતા શાહ આંટીએ પાર્કિંગ એરિયાના થાંભલાને અડફટમાં લીધા સહિત આઠ ફૂટથી વધુ કાર નથી ચલાવી, છતાં એમની પાસે કારનું પાકું લાયસંસ છે, કેમ કે શાહ અંકલનો ભત્રીજો RTO  માં ઓફિસર છે. બાકી ઉંમર કરતા આવડતને ધ્યાનમાં રાખવામાં આવે તો મને અબઘડી લાયસંસ મળે. ખેર ! વેકેશનમાં એક્ટિવા લઈને ફરવાનો અને જલસા કરવાનો પ્લાન તો ટ્રાફિક પોલીસે પહેલા જ દિવસે ચોપટ કરી નાંખ્યો.

હુ અને મમ્મી પેલા ટ્રાફિક પોલીસ પાસે પહોંચ્યા એટલે એણે પહેલાં તો સ્કુટરના કાગળીયા અને મમ્મીનુ લાયસંસ ચેક કર્યું. પછી લાયસંસ વગરના છોકરાંને સ્કુટર ચલાવવા ન આપવા પર એક મીની ભાષણ ઠોક્યું. પછી મૂળ મુદ્દા પર આવ્યો અને પાંચસો રૂપીયા માંગ્યા. મમ્મીએ બસ્સોથી વધારે આપવાની ના પાડી એટલે  એણે બસ્સો રૂપિયા લઈ સો રુપિયાની રસીદ મમ્મીને આપી અને સો રૂપિયા પોતાના ખિસ્સ્સામાં સેરવ્યા.

અમે સ્કુટર લઈને ઘરે આવ્યાં. હું પોલીસના ભ્રષ્ટાચાર વિશે વિસ્તારથી કહેવા માંગતો હતો પણ મમ્મીએ મને ગુસ્સે થઈને ‘લાયસંસ વગર સ્કુટર તું ચલાવતો હતો, એટલે વાંક તારો છે. હવે લાયસંસ ન આવે ત્યાં સુધી તારે સ્કુટર ચલાવવાનું નથી.’ કહીને મને ચુપ કરી દીધો. મમ્મી તો આપણું ભલું ઇચ્છે એટલે બે શબ્દો કહે, પણ સાચુ કહું તો મમ્મી કરતાં પણ હું એક્ટિવા વધારે સારી રીતે ચલાવું છું, અને છતાં પણ મને આવી સજા ?

પોલીસ પર મને દાઝ તો એવી ચઢી છે કે.... શું કરું ? શેરીના કૂતરાને ફટકારું ? સ્ટ્રીટ લાઈટ ફોડી નાંખુ ? સોસાયટીના છોકરાંની પાછળ સાઈકલ ભગાવું ? ના, ના. એક સુસંસ્કૃત નાગરિક તરીકે આવું બધું મને શોભે નહીં. તો ? ચાલ ગેલેરીમાં બાંધેલી ‘સેન્ડબેગ’ સાથે મુક્કાબાજી કરી આવું, પછી આરામથી બાથટબમાં નાહીને ફ્રેશ થાઉં, પછી વીડીઓ ગેમ રમું. વાચકમિત્રો, તમે પણ મારી આત્મકથા, એટલે કે ‘ટ્રાફિક પોલીસ વડે દંડિત વિધાર્થીની આપવીતી’ વાંચીને જો ઉશ્કેરાઈ ગયા હો, તો તમારી પથારીમાં થોડા ભૂસકા મારી આવો, કે તકિયા ઉછાળી આવો. અને ‘બોર’ થઈ ગયા હો તો ટેલિવિઝન પર દૂરદર્શન સિવાયની કોઈ ચેનલ પર પ્રોગ્રામ જોવા બેસી જાવ, ગુડબાય !